Στη βορειοδυτική Ιταλία βρίσκεται η πόλη της Alba, αποτελεί το πιο κοντινό αστικό κέντρο στις ξακουστές οινικές περιοχές του Barolo και του Barbaresco. Παραδοσιακά αποτελούσε την έδρα πολλών διάσημων οινοποιών, που δραστηριοποιούνταν εμπορικά στους αμπελώνες της περιοχής. Πώς στα αλήθεια θα μπορούσε, σε μία τέτοια πόλη, το πιο διάσημο προϊόν της να είναι η Gianduja; Πόσο μάλλον να σώσει μια από τις διασημότερες οινοπαραγωγές ζώνες της Ιταλίας, τα κρασιά της οποίας σήμερα πωλούνται στις υψηλότερες τιμές.

Μέσα του 19^ου αιώνα

Λίγο βορειότερα της Alba βρίσκεται το Turin, το οποίο αποτέλεσε την έδρα της βασιλικής οικογένειας της Savoie, που έπειτα από την ιταλική ενοποίηση κυβέρνησε το νεοσύστατο ιταλικό κράτος. Η βασιλική οικογένεια διατηρούσε ιδιόκτητους αμπελώνες στο Barolo, όταν ο νεαρός βασιλιάς Vittorio Emanuele ο 2^ος αποφάσισε να μετατρέψει το κτήμα του Fontanafredda από κυνηγετικό καταφύγιο σε αμπελώνα. Στην ίδια ζώνη διατηρούσε ιδιόκτητους αμπελώνες και ο πρώτος πρωθυπουργός του ιταλικού κράτους, κόμης του Cavour.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι και άλλα μέλη της βασιλικής αυλής απέκτησαν κτήματα σε αυτήν την περιοχή. Όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να σχηματιστεί η εντύπωση, ότι η περιοχή του Barolo κυρίως αλλά και του Barbaresco είχαν την εικόνα της Tuscany. Εκεί όπου οι παλαιές αριστοκρατικές οικογένειες κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης παραδοσιακά. Αμφότερες οι περιοχές που γειτονεύουν στην Alba είχαν πλήθος μικροκαλλιεργητών, που μεταξύ άλλων διέθεταν και μικρούς αμπελώνες, χάρη αρχικά στους Γάλλους και έπειτα στο νεαρό ιταλικό κράτος.

Οι Γάλλοι κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους κατέκτησαν την περιοχή. Επέβαλαν νόμους που ίσχυαν στη χώρα τους, διανέμοντας μέρος της γης σε μικρούς καλλιεργητές δημιουργώντας τη βάση πάνω στην οποία θα στηριζόταν το νέο ιταλικό κράτος, που κατάσχεσε και έπειτα εκποίησε την εκκλησιαστική περιουσία. Σε αυτό το σημείο οφείλει να αναφερθεί ότι οι ενδιαφερόμενοι προτιμούσαν να αγοράζουν τη γη τους από δεύτερο χέρι, δηλαδή από τους Εβραίους, και όχι απευθείας από την εκκλησία υπό το φόβο του αφορισμού.

100 χρόνια φαγούρα

Μετά από την ίδρυση του ιταλικού κράτους οι αμπελουργοί του Barolo και του Barbaresco – όπως και όλης της Ιταλίας - βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις μεγάλες κρίσεις της ευρωπαϊκής αμπελουργίας, που δημιούργησαν οξύτατα κοινωνικά προβλήματα. Πρώτο ήρθε το Ωίδιο, έπειτα εμφανίστηκε η φυλλοξήρα και τελευταίος ο περονόσπορος. Μεγάλο μέρος των κατεστραμμένων αμπελουργών επέλεξε τη μαζική μετανάστευση στην αμερικανική ήπειρο αλλά υπήρξαν και εκείνοι που επέμειναν και συνέχισαν την αμπελοκαλλιέργεια.

Ακολούθησαν οι μεγάλες περιπέτειες της ευρωπαϊκής ιστορίας, που τόσο έντονα σημάδεψαν το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Πρώτος, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ενδιάμεσα το μεγάλο κραχ του 1929. Το τέλος του πολέμου βρήκε την Ευρώπη αλλά και την Ιταλία να προσπαθεί να ανοικοδομηθεί κάτω από δύσκολες συνθήκες. Υπό άλλες συνθήκες η περιοχή της Alba θα είχε υποστεί πληθυσμιακή αφαίμαξη, προς όφελος των μεγάλων βιομηχανικών κέντρων του Turin και Milan, όμως η Gianduja είχε άλλη άποψη.

 Η αυτοκρατορία της Ferrero

Η Gianduja αποτελεί μια επινόηση της περιοχής της Alba από τα μέσα του 19^ου αιώνα, όταν ένας ζαχαροπλάστης κατέφυγε στην πληθώρα των τοπικά διαθέσιμων φουντουκιών για να μετριάσει την υψηλή τιμή του εισαγόμενου κακάο, προσθέτοντας 30% τριμμένο φουντούκι στη σοκολάτα. Έναν αιώνα αργότερα η οικογένεια Ferrero αποφάσισε να μετατρέψει το οικογενειακό ζαχαροπλαστείο της, σε εργοστάσιο σοκολατοειδών.

Τότε άρχισε να πουλάει την Gianduja της σε κρεμώδη μορφή, έναντι της συνηθισμένης τότε σε στερεά μορφή ονομάζοντας την Supercrema Gianduja. Εξέλιξη και απόρροια αυτής της αλλαγής υπήρξε λίγα χρόνια αργότερα η διάσημη Nutella. Σήμερα η οικογένεια Ferrero έχει εξελιχθεί σε μια σοκολατένια και φουντουκένια – απορροφά το 25% της παγκόσμιας παραγωγής φουντουκιού - αυτοκρατορία. Με εργοστάσια σε πολλές χώρες και παρουσία των προϊόντων σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Supercrema Gianduja

Το εργοστάσιο της οικογένειας Ferrero στην Alba δημιούργησε θέσεις εργασίας για τους  κατοίκους, αποτρέποντας τους από αναζήτηση εργασίας μακριά και άρα την εγκατάλειψη της περιοχής. Η μόνιμη απασχόληση έδωσε την ευκαιρία στους αμπελουργούς να εξασφαλίσουν τα προς το ζην αλλά παράλληλα και τη δυνατότητα να ασχολούνται με τους μικρούς τους κλήρους. Αυτοί αποτέλεσαν τη μαγιά για την ποιοτική αναγέννηση τόσο του Barolo όσο και του Barbaresco, που θα ξεκινούσε 20 χρόνια αργότερα.

Nutella έναντι επιλόγου. 

Έχοντας ως δεδομένο ότι η Nutella και τα Ferrero Rocher έσωσαν κυριολεκτικά το Barolo, είναι ξεκάθαρο ότι οι φίλοι των κρασιών της περιοχής θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με αυτά τα προϊόντα. Επιπλέον, καλό θα ήταν να παρατεθούν δύο βασικές πληροφορίες έτσι ώστε να συμπληρωθεί το παζλ της παρούσας ιστορίας.

Μερικές φορές είναι δύσκολο να καταγραφούν οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι αμπελουργοί του Barolo και του Barbaresco. Ίσως η πιο χαρακτηριστική εικόνα της ένδειας των αμπελουργών της περιοχής, είναι το γεγονός ότι μέχρι και το 1970, πολλοί από αυτούς συνήθιζαν να καλλιεργούν πατάτες ή λαχανικά ανάμεσα στις σειρές των αμπελιών τους. Καθώς όπως προαναφέρθηκε διέθεταν πολύ μικρό κλήρο και προσπαθούσαν από αυτόν να αντλήσουν το μέγιστο κέρδος, εκμεταλλευόμενοι κάθε διαθέσιμο τετραγωνικό. Σήμερα βέβαια - 50 χρόνια μετά - η εικόνα των αμπελώνων έχει μεταβληθεί άρδην, με την πλήρη κάλυψη κάθε διαθέσιμου χώρου από αμπέλια, ακόμα και των μπαλκονιών των σπιτιών όπως σχολιάζουν δεικτικά οι κακές γλώσσες. Όλα αυτά χάρη στις υψηλές τιμές που έχει επιφέρει η παγκόσμια ζήτηση των κρασιών της περιοχής.

Η άλλη πληροφορία είναι περισσότερο κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος καθώς αποτελεί ένα ντόπιο γνωμικό, στο οποίο αποτυπώνεται - αν και politically incorrectly - το πείσμα και η αφοσίωση των αμπελουργών της περιοχής. Σύμφωνα με το οποίο αν ένας αμπελουργός του Barolo πιάσει κάποιον ξένο με τη γυναίκα του, μπορεί να τον συγχωρήσει. Αν πιάσει όμως κάποιον να έχει εισέλθει παράνομα στο αμπέλι του, τότε σίγουρα θα τον σκοτώσει.

Κώστας Προβατάς Dip WSET